Hij spoorde in de Tweede Wereldoorlog ondergedoken Joden op. En nu is er meer over hem bekend: Jan-Willem Jacobs. Drutenaar Geert van Tongeren deed onderzoek naar de Amsterdamse politieman.

Drie harde knallen klinken in de koude avondlucht op maandag 16 januari 1943 op de weg van Druten naar Puiflijk. Kogels slaan in het lichaam van de Joodse onderduiker Daniël van Rooijen. Ze komen uit het pistool van de Amsterdamse politieman en Jodenjager Jan-Willem Jacobs.
Hij blijkt nauw te hebben samengewerkt met agenten Hermanus Verboom en Gezinus Gringhuis. Die laatste arresteerde Anne Frank. Verboom en Gringhuis waren van de ergste soort.

Dat heeft Drutenaar Geert van Tongeren ontdekt. Hij is al jaren bezig met onderzoek naar de zaak Van Rooijen. ,,De vraag die bleef knagen, was of er meer over Jacobs zou zijn te vinden", zegt Van Tongeren. Dat bleek zo te zijn. In een extra streng bewaakte afdeling van het Nationaal Archief vond de Drutenaar wat hij zocht.
Jacobs werkte samen met andere en veel beruchtere Jodenjagers binnen het corrupte Amsterdamse politieapparaat. Mensen die de doodstraf kregen voor hun misdaden.

Van Tongeren mag in het archief geen foto's van documenten maken. Mobieltje in een kluis. Geen pen meenemen, alleen een potlood. ,,Ze braken zelfs het gummetje van mijn potlood", lacht hij. ,,Ik werd nog net niet gefouilleerd. Er zat een bewaker aan het hoofd van de tafel waaraan ik werkte. En na afloop checkten ze alle blaadjes in mijn schrijfblok om te kijken of ik niet iets had verstopt om mee naar huis te nemen."

Maar het bezoek loonde. ,,Het bijzonderste is dat ik de namen van die twee andere agenten vond. Die kregen zware straffen. Jacobs kreeg nog geen jaar. Ik vond steunverklaringen aan Jacobs van andere agenten en van de hoofdcommissaris. In maart 1945 legde Jacobs een verklaring af waarin hij beweerde dat hij nooit iets verkeerds had gedaan. Een van de twee ondertekenaars van die verklaring was iemand die Jacobs had gearresteerd. Ze speelden onder één hoedje. Dat hele politieapparaat moet zo corrupt als wat zijn geweest."

Dat Jacobs überhaupt wordt gearresteerd, komt doordat de schoonzus van Daniël van Rooijen de oorlog overleeft. Zij is de enige. Haar man is ook door Jacobs verraden, net als de hele familie van Van Rooijen. In totaal 160 mensen. Ze sterven in de concentratiekampen, net als Daniël zelf.
Wonder boven wonder overleeft Daniël namelijk de drie kogels die Jacobs in zijn lichaam pompt als Daniël vanuit zijn Drutense biljartcafé terugfietst naar zijn Puiflijks onderduikadres. Hij belandt in het Canisiusziekenhuis in Nijmegen. Maar dat blijkt slechts een tussenstation naar Westerbork en Sobibor, waar hij meteen bij aankomst wordt vermoord.

De brief die Van Rooijen schrijft in het ziekenhuis, is bewaard gebleven. Het is de belangrijkste bron voor wat Van Tongeren al weet voordat hij het Nationaal Archief in duikt. Er staat bijvoorbeeld in dat Jacobs de onderduiker van zijn fiets gooit en 'ik schiet je dood' roept. 'En toen kreeg ik de kogel', tekent Van Rooijen op. Ook vermeldt hij dat zijn biljartkeu nog in Hotel Christiaans in Druten staat.
Tegelijkertijd is de brief een soort testament waarin Daniël, een rijke man, zijn bezittingen verdeelt. Daniël geeft de brief aan de Puiflijkenaar Cees van der Wielen, zijn onderduikverlener.

Jodenjager Jan-Willem Jacobs gaat geslepen te werk. Hij weet in Amsterdam vrienden te worden met Daniël van Rooijen en adviseert hem en zijn familie onder te duiken. Hij brengt de onderduikadressen van Van Rooijens totale familie in kaart. Daardoor kunnen ze allemaal worden opgepakt en vermoord, op de schoonzus na.
"Daniël heeft de man heel erg vertrouwd", zegt Van Tongeren. ,,De dag voordat hij Daniël neerschoot, ging hij naar de ouders van Daniël in Amsterdam, daarna naar familie van Daniël in Zeist en toen naar Druten." Hij werkte zijn eigen macabere boodschappenlijstje af.

Was er misschien sprake van een vete tussen Van Rooijen en zijn vervolger? Van Tongeren denkt het niet. ,,Ik denk dat de motivatie van Jacobs hebzucht was. Hij wist dat er veel geld en goederen waren. Zo is er sprake van de beslagname van 105.000 eerstekwaliteit-sigaren bij Van Rooijen. En Hendrik, de zoon van Jacobs, is veroordeeld voor het stelen van Joodse goederen die in bewaring waren gegeven."

Jacobs kan een aantal feiten tijdens zijn verhoor niet weerleggen. Hij voert ter verdediging aan dat hij is gedwongen door de 'colonne Henneicke'. Die heet officieel de Hausraterfassungsstelle. Het is een groep Nederlandse nazi-collaborateurs die actief zijn als premiejagers, onder leiding van Wim Henneicke. Jacobs kent die colonne via Verboom, die er wel deel van uitmaakt. Maar Van Tongeren denkt dat Jacobs zelf het meesterbrein was. Jacobs zit krap een jaar vast, van 10 november 1945 tot 23 oktober 1946.

De Drutense onderzoeker heeft nog één los eindje in dit oorlogsverhaal. Verboom en Jacobs verklaarden namelijk dat 'vier Drutense marechaussees hun zeer welwillende medewerking' verleenden toen beide Jodenjagers op zoek waren naar Daniël van Rooijen. ,,Ik zou natuurlijk wel willen weten wie die vier waren. Helaas is het verhaal dat het politiearchief van die periode in het Nijmeegse archief door een brandje is verwoest. De kans dat ik erachter kom, is erg klein.